Ο Θεοφιλέστατος Επίσκοπος Λάμπης και Σφακίων κυρός Παΐσιος. (1808-1883).
(Οικουμενικό Πατριαρχείο).

Ο Παΐσιος Κίρπας κατήγετο από την Πέργαμο της Μικράς Ασίας. Γεννήθηκε το 1808. Διετέλεσε Διευθυντής της Μεγάλης του Γένους Σχολής (Μάρτιος 1852-Οκτώβριος 1853 και 1 Απριλίου 1854-22 Μαΐου 1863). Στις 25 Μαΐου 1863 χειροτονήθηκε στον Πατριαρχικό Ναό του Αγίου Γεωργίου στο Φανάρι της Κωνσταντινουπόλεως Επίσκοπος Λάμπης και Σφακίων. Τη χειροτονία τέλεσε ο Μητροπολίτης Εφέσου Παΐσιος, συμπαραστατούμενος από τους Μητροπολίτες Καστορίας Νικηφόρο και Βελισσού Άνθιμο. Κατά την επανάσταση του 1866 τήρησε φιλοτουρκική στάση. Ωστόσο πολλές από τις εναντίον του κατηγορίες ενδεχομένως να ήταν χαλκευμένες από παράγοντες οι οποίοι τον υπέβλεπαν ως μη Κρητικό. Εκοιμήθη στην Επαρχία του στις 8 Φεβρουαρίου 1883.

Σχετικά με τις κατηγορίες προδοσίας της Μονή Αρκαδίου που αποδόθηκαν στον Παΐσιο, μίας μονής η οποία βρισκόταν εκτός της επαρχίας του και εντός των ορίων της τότε Επισκοπής Ρεθύμνης, θα σημειώσουμε τα εξής:

1) Ο Καθηγητής και μελετητής της ιστορίας της Εκκλησίας της Κρήτης Ν.Β. Τωμαδάκης αναφέρει περί αυτού στο Έλεγχος των εν Κρήτη Αρχιερατευσάντων επί Τουρκοκρατίας (1645-1898): "Κατά την επανάστασιν του 1866-68 εθεωρήθη ως τουρκόφιλος και προδότης" αλλά σε υποσημείωση διευκρινίζει "Μου φαίνεται εν τούτοις ότι τον Παϊσιον υπέβλεπον ως μη Κρήτα, εις πράξιν δε προδοσίας δεν υπέπεσεν ούτος, υπό την πραγματικήν έννοιαν της λέξεως".

2) Στην εφημερίδα Ανατολικός Αστήρ της 20-08-1869, λίγο μετά τα θλιβερά γεγονότα, αναγράφονται μεταξύ άλλων τα εξής: "Ο τοσαύτας καταστροφάς επενεγκών αξιοθρήνητος αγών της Κρήτης, εν τη ζάλη και εξάψει των παθών, δίκην χειμάρρου, και πολλούς αθώους ενόχους κατέστησε, και ηθικώς κατά την ακμήν του τους εθυσίασεν, εξ ων και ο επίσκοπος Λάμπης και Σφακίων κ. Παΐσιος, εις όν απεδόθησαν πράγματα, ών ούτε γνώσιν έσχεν, ούτε η χώρα εν η διεδραματίσθησαν εις την δικαιοδοσίαν του ανήκε. Μάρτυς δ’ αυτόπτης και Κρης αυτόχθων επιστέλλει ημίν ταύτα περί των διαθρυλληθέντων. (...) Επειδή (...) γίνεται λόγος τότε και ήδη και περί του αγίου Λάμπης και Σφακίων, και εκτοξεύονται κατ’ αυτού συκοφαντίαι ανυπόστατοι, επιθυμώ ήδη, ων εκ του σύνεγγυς και αυτόπτης της αληθείας, να είπω, εν καθαρώ συνειδότι επικαλούμενος μάρτυρα των λόγων μου τον Πατέρα της αληθείας τον Κύριον ημών Ιησούν Χριστόν, καθαράν την αλήθειαν. Ο αγ. Λάμπης εξετέλεσεν εν τω διαστήματι τούτω του Κρητικού αγώνος παν όσιον, παν ιερόν, παν φιλάνθρωπον έργον, περιοριζόμενος πάντοτε εντός του θρησκευτικού αυτού προγράμματος. (...)"

3) Όμως το κυριότερο στοιχείο εναντίον των περί προδοσίας κατηγοριών είναι το γεγονός ότι ο ίδιος ο Κρητικός λαός αθώωσε τον ποιμενάρχη του, επιτρέποντας του να παραμείνει στην επαρχία του μετά την επανάσταση και να πεθάνει εκεί 15 έτη αργότερα, όταν άλλοι επίσκοποι της Κρήτης μετά την επανάσταση εκδιώχθηκαν από τον λαό της επαρχίας τους για ελάχιστες αφορμές κατηγορούμενοι για φιλοτουρκικά αισθήματα.