ΟΙΚΟΥΜΕΝΙΚΟ ΠΑΤΡΙΑΡΧΕΙΟ

ΜΗΤΡΟΠΟΛΗ ΧΑΛΔΙΑΣ, ΧΕΡΟΙΑΝΩΝ ΚΑΙ ΚΕΡΑΣΟΥΝΤΟΣ

    Αργυρούπολη: (τουρκ. Gümüşhane). Μεσόγεια πόλη του Πόντου 100 χλμ. Νοτίως της Τραπεζούντας. Η πόλη οφείλει το όνομά της στα πλούσια κοιτάσματα αργύρου που υπήρχαν στην περιοχή. Κατά την παράδοση η πόλη χτίστηκε από κατοίκους της γειτονικής Τζάνιχας ή Ζάκχας ή Τσάγκας. Μετά την ανακάλυψη των μεταλλευμάτων ονομάστηκε από τους Τούρκους Γκιουμούσχανε και μεταφράστηκε στα Ελληνικά Αργυρούπολη. Οι ντόπιοι Έλληνες την ονόμαζαν Καν από τον ποταμό Κάνι (ή Χαρσιώτη), ο οποίος ρέει στα Νότια της πόλης.
    Κατά τον 17ο αιώνα η Αργυρούπολη έφτασε στη μεγαλύτερη ακμή της με πληθυσμό περίπου 60.000 κατοίκους. Από το δεύτερο μισό του 19ου αιώνα άρχισε να παρακμάζει. Στις αρχές του 20ου αιώνα αριθμούσε περίπου 6.000 κατοίκους, εκ των οποίων οι 2.500 Έλληνες.

    Κερασούντα: (τουρκ. Giresun). Παράλια πόλη του Πόντου, στα νότια παράλια της Μαύρης θάλασσας, 175 χλμ. Δυτικά της Τραπεζούντας. Χτίστηκε τον 6ο π.Χ. αιώνα ως αποικία της Σινώπης. Τον 2ο αιώνα π.Χ. η πόλη ονομάστηκε Φαρνάκεια προς τιμή του βασιλιά του Πόντου Φαρνάκη του Α΄, ο οποίος την οχύρωσε. Ωστόσο κατά τη Ρωμαϊκή περίοδο ξαναπήρε το όνομα Κερασούς, το οποίο ετυμολογείται από την Κερασιά. Στον "Συνέκδημο του Ιεροκλέους" (6ος μ.Χ. αιώνας) η Κερασούντα αναφέρεται 4η μεταξύ των 5 πόλεων της Επαρχίας Πόντου Πολεμωνειακού. Κατά την ύστερη Βυζαντινή περίοδο αποτέλεσε τμήμα του Θέματος Χαλδίας με έδρα την Τραπεζούντα.
    Κατά την περίοδο των Μεγάλων Κομνηνών (14ος-15ος μ.Χ. αι.) η πόλη πολιορκήθηκε από τους Τουρκομάνους αλλά δεν καταλήφθηκε. Τελικά καταλήφθηκε από τους Οθωμανούς την πρώτη δεκαετία μετά την άλωση της Κωνσταντινουπόλεως. Πριν τον Α΄ παγκόσμιο πόλεμο η Κερασούντα αριθμούσε 30.000 κατοίκους εκ των οποίων 17.000 Έλληνες. Σήμερα η πόλη έχει περίπου 100.000 κατοίκους.

    Χαλδίας, Χεροιάνων και Κερασούντος μητρόπολη: Η διάδοση του Χριστιανισμού στην περιοχή της Χαλδίας (περιοχές Τορούλ, Αργυρουπόλεως και Τραπεζούντας) συνδέεται με τη γειτονική Μητρόπολη Νεοκαισαρείας. Παλαιότερη Επισκοπή στην περιοχή είναι αυτή της Κερασούντας υπό τη Μητρόπολη Νεοκαισαρείας. Η Επισκοπή αυτή προήχθη σε Μητρόπολη τον 12ο αιώνα και παρέμεινε Μητρόπολη μέχρι τις αρχές του 17ου αιώνα οπότε και συγχωνεύθηκε με τη Μητρόπολη Τραπεζούντος. Κατά καιρούς υπήρξε Πατριαρχική Εξαρχία.
    Από τον 10ο αιώνα και εξής η Επισκοπή Χαλδίας αναφέρεται ως πρώτη υποκειμένη μεταξύ των Επισκοπών της Μητροπόλεως Τραπεζούντος. Μετά την κατάλυση της αυτοκρατορίας της Τραπεζούντας των Μεγάλων Κομνηνών και την υπαγωγή της περιοχής στην Οθωμανική αυτοκρατορία, οι Επισκοπές της Μητροπόλεως Τραπεζούντος μειώνονται σταδιακά. Έτσι τον 16ο αιώνα η Μητρόπολη Τραπεζούντος έχει δύο μόνο Επισκοπές αυτές του Κάνιν και του Όφεως. Εξ αυτών η Επισκοπή Όφεως εξέλιπε κατά τον 17ο αιώνα λόγω εξισλαμισμού του μεγαλύτερου μέρους του πληθυσμού της. Η Επισκοπή Κάνιν ταυτίζεται με την μετέπειτα Μητρόπολη Χαλδίας και καταλαμβάνει την περιοχή του Τορούλ (Μεσοχάλδιον).
    Σημαντικό στοιχείο ανάπτυξης της περιοχής και αύξησης του χριστιανικού πληθυσμού αποτέλεσε η έντονη μεταλλευτική δραστηριότητα στην περιοχή του Μεσοχαλδίου ήδη από τον 16ο αιώνα. Τον επόμενο 17ο αιώνα η Επισκοπή Κανιν μετονομάζεται σε Χαλδίας από το παλιό βυζαντινό όνομα της ευρύτερης περιοχής της Τραπεζούντας. Εν συνεχεία μεταξύ των ετών 1647-1654, επί αρχιερατείας Σιλβέστρου, η Επισκοπή Χαλδίας αυτονομήθηκε από τη Μητρόπολη Τραπεζούντος και ανυψώθηκε σε Αρχιεπισκοπή. Τελικά το 1767 η Αρχιεπισκοπή Χαλδίας προάγεται σε Μητρόπολη με έδρα την Αργυρούπολη.
    Ο Μητροπολίτης Χαλδίας σταδιακά επεξέτεινε τη δικαιοδοσία του σε οικισμούς μεταλλωρύχων εκτός των ορίων της Επαρχίας του και παρά την αντικανονικότητα της ενέργειας αυτής και τις διαμαρτυρίες των κατά τόπους Μητροπολιτών κατόρθωσε να διατηρήσει το ιδιότυπο αυτό καθεστώς. Τέτοια χωριά μεταναστών μεταλλωρύχων βρίσκονταν και στην περιοχή της Κερασούντας, η οποία αρχικά ήταν Πατριαρχική Εξαρχία, καταργήθηκε όμως το 1698 και υπήχθη στη Μητρόπολη Τραπεζούντος. Ωστόσο τα χωριά της περιοχής μετά από διενέξεις μεταξύ των Μητροπολιτών Τραπεζούντος και Χαλδίας αποδόθηκαν τελικά στη Μητρόπολη Χαλδίας μέχρις ότου το 1913 δόθηκε στον Χαλδίας και η ίδια η πόλη της Κερασούντας, στην οποία ο Μητροπολίτης Χαλδίας Λαυρέντιος, παραμονές του Α΄ παγκοσμίου πολέμου, μετέφερε την έδρα της Μητροπόλεως λόγω παρακμής της Αργυρουπόλεως.
    Υπερόριοι οικισμοί μεταλλωρύχων υπαγόμενοι στη δικαιοδοσία της Μητροπόλεως Χαλδίας βρίσκονταν στις περιοχές: α) Ακ Νταγ Μαντέν στο βιλαέτι Ικονίου, β) Μπουλγκάρ Μαντέν στο βιλαέτι Αγκύρας, γ) διάσπαρτοι οικισμοί μεταλλωρύχων σε διάφορες περιοχές της Μικράς Ασίας.
    Ο τίτλος της Αρχιεπισκοπής και αργότερα Μητροπόλεως ήταν Χαλδίας και Χεοιάνων από τους δύο Καζάδες που περιλάμβανε του Τορούλ (Μεσοχάλδιον) και του Σιρίν (Χεροίανα). Από το 1913 ο τίτλος της Μητροπόλεως είναι "Χαλδίας, Χεροιάνων και Κερασούντος".
    Στις παραμονές του Α΄ παγκοσμίου πολέμου η Μητρόπολη Χαλδίας περιλάμβανε του κατωτέρω οικισμούς:
α) Αργυρούπολη (Gümüşhane)
β) Άτρα
γ) Βαρενού
δ) Γαλεντί (Kırıklı)
ε) Γιαγλή Μερέ (Yağlıdere)
στ) Θέμπεδα (Gözeler)
ζ) Ίμερα (Olucak)
η) Καράκαγια (Gökçepınar)
θ) Κεπέκλησσα (Kabaköy)
ι) Κοτύλια (Godilbahçe)
ια) Κρώμνη (Eskikıran)
ιβ) Λυκάσι (Ligasın)
ιγ) Μαλάχα (Dörtkonak)
ιδ) Μαυραγκελή (Çamlı)
ιε) Παρτί (Parti)
ιστ) Σίσια (Sise)
ιζ) Σαραντάρ
ιη) Τζαγανάντων (Aşağıalıçlı)
ιθ) Χάκαξα (Aktutan)
κ) Χάρσερα
κα) Χάσκιοϊ (Hasköy) από τη σημερινή Επαρχία Gümüşhane (Αργυρουπόλεως) του ομωνύμου Νομού
κβ) Αγρίδι
κγ) Άδησα (Yıldız)
κδ) Αμπρίκ (İlecik)
κε) Αυλίαινα (Gümüştuğ)
κστ) Βαρτάν ή Βαρετόν (Güvemli)
κζ) Ζερμούδα (Altınpınar)
κη) Καρέλ (Harmancık)
κθ) Κορόνιζα (Arpalı)
λ) Λαμπάδιον
λα) Μαυρενά
λβ) Μούζαινα (Atalar)
λγ) Μπαχτσεζίκ (Bahçelik)
λδ) Νίβαινα (Gülaçar)
λε) Ντεμερτζί Κιοΐ (Demirciköy)
λστ) Πελαγία (Arılı)
λζ) Σαρπίσκια
λη) Σταυροί (Uğurtaşı)
λθ) Τσίτι (Büyükçit)
μ) Τσιμπρικά (Zimrigas)
μα) Φυτιανάντων (Güzeloluk)
μβ) Χαβίαινα (Güvemli)
μγ) Χουσελί
μδ) Χόψα (Kopuz) από τη σημερινή Επαρχία Torul (Μεσοχαλδίου) του Νομού Gümüşhane (Αργυρουπόλεως)
με) Χεροίανα (Şiran)
μστ) Τσαούλ (Telme) από τη σημερινή Επαρχία Şiran (Χεροιάνων) του Νομού Gümüşhane (Αργυρουπόλεως)
μζ) Κιουρτούνι (Kürtün)
μη) Ακτάς (Aktaş) από τη σημερινή Επαρχία Kürtün (Κιουρτουνίου) του Νομού Gümüşhane (Αργυρουπόλεως)
μθ) Κερασούντα (Giresun)
ν) Μελικλί
να) Τσαούλ από τη σημερινή Επαρχία Giresun (Κερασούντος) του ομωνύμου Νομού
νβ) Απδάλη (Piraziz)
νγ) Τεπέκιοϊ (Tepeköy) από τη σημερινή Επαρχία Piraziz (Απδάλης) του Νομού Giresun (Κερασούντος)
νδ) Άκκαγια (Akkaya)
νε) Έιμε (Yaylacık)
νστ) Κέιρεζ
νζ) Μαντέν (Maden)
νη) Τσαλ (Çalköy) από τη σημερινή Επαρχία Dereli (Τερελί) του Νομού Giresun (Κερασούντος)
νθ) Αρμενοχώρι (Erköy)
ξ) Κίρκ Χαρμάν (Çıkrıkkapı)
ξα) Ρακάν από τη σημερινή Επαρχία Yağlıdere (Γιαγλίντερε) του Νομού Giresun (Κερασούντος)
ξβ) Κασσιόπη (Keşap)
ξγ) Γιόλ Αγίζ (Yolağzı)
ξδ) Κούσκαγια (Geçit) από τη σημερινή Επαρχία Keşap (Κασσιόπης) του Νομού Giresun (Κερασούντος)
ξε) Ερσεήλ (Harkköy) από τη σημερινή Επαρχία Tirebolu (Τριπόλεως) του Νομού Giresun (Κερασούντος)
ξστ) Εσπιές (Espiye) από τη σημερινή Επαρχία Espiye (Εσπιέ) του Νομού Giresun (Κερασούντος)
ξζ) Πουλαντζάκη (Bulancak)
ξη) Παζάρσου (Pazarsuyu)
ξθ) Τεμιρτζί Κιοΐ (Demircili)
ο) Τεπέ Γιομά (Tepecik) από τη σημερινή Επαρχία Bulancak (Πουλαντζάκης) του Νομού Giresun (Κερασούντος)
οα) Τσαγράκι (Çakrak) από τη σημερινή Επαρχία Alucra (Αλουτζεράς) του Νομού Giresun (Κερασούντος)

Υπερόριοι οικισμοί
οβ) Ακ Νταγ Μαντέν (Akdağmadeni)
ογ) Εβτζή (Evci)
οδ) Καραπίρ (Karapir)
οε) Κιουλούκ (Güllük)
οστ) Ποζ Σουγιούκ (Bozhüyük)
οζ) Τεκέ Γκιουνεγί (Tekkegüney)
οη) Τσικριτζί (Davulbaz) από τη σημερινή Επαρχία Akdağmadeni (Ακ Νταγ Μαντέν) του Νομού Yozgat (Υοσγάτης)
οθ) Κωκυσσός (Keskin)
π) Γαριστιράν
πα) Γενίκιοϊ (Yeni)
πβ) Μπαράχ (Barak) από τη σημερινή Επαρχία Keskin (Κωκυσσού) του Νομού Kırıkkale (Κιρίκαλε)
πγ) Εμινίκ (Eminlik)
πδ) Μπουλγάρ Μαντέν (Madenköy)
πε) Όβατσικ (Ovacık) από τη σημερινή Επαρχία Ulukışla (Ουλούκισλα) του Νομού Niğde (Νίγδης)
πστ) Καβουκλού (Kavuklu) από τη σημερινή Επαρχία Bor (Πόρου) του Νομού Niğde (Νίγδης)
πζ) Μπερεκετλί Μαντέν (Bereketli) από τη σημερινή Επαρχία Çamardı (Τσαμαρντί) του Νομού Niğde (Νίγδης)
πη) Σιμ Μαντένι (Gümüşhacıköy) από τη σημερινή Επαρχία Gümüşhacıköy (Σιμ Μαντένι) του Νομού Amasya (Αμασείας)
πθ) Χαλβά Μαντέν (Maden) από τη σημερινή Επαρχία Bayburt (Παϊπούρτης) του ομωνύμου Νομού

Λοιποί οικισμοί
ϟ) Πεδερά
ϟα) Μακρόλ
ϟβ) Ζαρκών
ϟγ) Παζί
ϟδ) Παπά Αβραάμ
ϟε) Τοκούζ
ϟστ) Γενίκιοϊ
ϟζ) Παστζατάχ
ϟη) Κιόζτιπι
ϟθ) Πετζελίκ
ρ) Χοπούζ Γολή
ρα) Καδή Κλισέ
ρβ) Σαχνά Ντερεσί
ργ) Καράτζιορε
ρδ) Γκιουλού Πουνάρ
ρε) Σεκί Γιασί
ρστ) Τζακαλή
ρζ) Σαραϊτζίκ
ρη) Κουρού Κιζίρ
ρθ) Πογιούκ Κιλίς
ρι) Χαντουφλού
ρια) Αρπατζή Κουρού
ριβ) Γιαμουρτζή Μαντέν
ριγ) Γκιουδεσίλ
ριδ) Αρμού Νταλασή
ριε) Οράν
ριστ) Εσεχή
ριζ) Τσατ
ριη) Σατώ
ριθ) Ρεν
ρκ) Γαράλι
ρκα) Τιβάνι
ρκβ) Τζιτλί Γκιράν
ρκγ) Βάτερε

    Επισκοπικός κατάλογος (υπό σύνταξη).

1) Κύριλλος Αξιώτης: 10 Οκτωβρίου 1943-1 Μαΐου 1991. Από Πρεσβύτερος. Κοίμηση.

2) Σπυρίδων Παπαγεωργίου: 19 Αυγούστου 1999-4 Σεπτεμβρίου 2000. Από Αμερικής. Σχολάζων.

    Χάρτης της Μητροπόλεως Χαλδίας

    Αρχείο Kmz με τους οικισμούς της Μητροπόλεως Χαλδίας.

    Από την Εγκυκλοπαίδεια Μείζονος Ελληνισμού, πληροφορίες για τη Μητρόπολη Χαλδίας.

    Αναγραφές στα Τακτικά. (Jean Darrouzès, A.A. Notitiae Episcopatuum Ecclesiae Constantinopolitanae, Texte Critique, Introduction et Notes, Institut Français d' Études Byzantines, Paris 1981).

    Αναγραφές στα Συνταγμάτια

Αναθεώρηση: Τρίτη, 20 Οκτωβρίου 2020.